Ngày 17/9, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Tòa án nhân dân Tối cao đã tổ chức Hội nghị sơ kết 3 năm nhiệm vụ phát triển án lệ và lấy ý kiến đối với các bản án, các quyết định được đề xuất phát triển thành án lệ. Đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao chủ trì Hội nghị.
Theo Tòa án nhân dân Tối cao, ngay sau khi Luật Tổ chức Tòa án nhân dân được Quốc hội thông qua, Tòa án nhân dân tối cao đã tích cực chỉ đạo triển khai thực hiện nhiệm vụ phát triển án lệ, hoàn thiện cơ sở pháp lý và các điều kiện cần thiết cho công tác phát triển án lệ. Qua 3 năm thực hiện, án lệ đã từng bước đi vào đời sống pháp lý của đất nước, phát huy hiệu quả và được đón nhận tích cực. Các án lệ được công bố đã phần nào đáp ứng được mong đợi của người dân đặc biệt là giới luật sư, nhà khoa học và những người làm công tác pháp luật. Các ý kiến đều đánh giá cao về các án lệ được công bố, nội dung án lệ đã khắc phục được các khiếm khuyết của pháp luật, tạo tính ổn định, minh bạch trong các phán quyết của Tòa án. Đến nay, Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành được 16 bản án lệ. Thực tiễn xét xử cho thấy, những vụ việc có tình tiết, sự kiện pháp lý tương tự như tình tiết, sự kiện pháp lý trong án lệ đã được các Thẩm phán giải quyết theo đúng đường lối xét xử mà án lệ đưa ra.
Quá trình triển khai nhiệm vụ cũng đã bộc lộ những khó khăn, vướng mắc. Theo đại diện Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học Tòa án nhân dân tối cao, một số Tòa án chưa quan tâm đúng mức đến việc rà soát, phát hiện các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật để đề xuất phát triển thành án lệ nên còn chậm trễ trong việc gửi báo cáo kết quả rà soát, phát hiện các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật để đề xuất phát triển thành án lệ về Tòa án nhân dân tối cao. Trong 3 năm triển khai thực hiện, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học Tòa án nhân dân tối cao mới nhận được 44 bản án, quyết định được đề xuất phát triển thành án lệ.
Sau khi các án lệ được công bố, nhiều Thẩm phán còn e ngại, lúng túng trong việc áp dụng, viện dẫn án lệ dẫn đến việc viện dẫn án lệ không thống nhất, thậm chí nhiều Thẩm phán không viện dẫn án lệ trong bản án, quyết định của mình mà chỉ xét xử theo đường lối mà án lệ đưa ra. Ngoài ra, có nhiều ý kiến cho rằng quy trình rà soát, phát hiện bản án, quyết định để đề xuất, phát triển thành án lệ được hướng dẫn tại Điều 3 Nghị quyết số 03/2015/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao còn rườm rà, phức tạp, chưa hiệu quả.
Theo Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình, số án lệ được ban hành trong thời gian qua còn ít, chưa tương xứng kỳ vọng của Tòa án nhân dân Tối cao. Vì vậy, trong thời gian tới, ngành Tòa án tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu những bản án, quyết định có thể phát triển thành án lệ; nâng cao chất lượng các bản án, quyết định của Tòa án, tạo nguồn để phát triển án lệ; với kỳ vọng trong 1 năm phải xuất bản được ít nhất từ 2 đến 3 sách về án lệ. Đồng thời, Tòa án nhân dân Tối cao yêu cầu các Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án nâng cao nhận thức, kiến thức về giá trị pháp lý và ý nghĩa của án lệ trong việc giải quyết các vụ án hình sự, dân sự, hành chính.