Giáo sư Hoàng Thủy Nguyên tham gia nghiên cứu sản xuất vắcxin. (Ảnh: Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cung cấp) Giáo sư, tiến sỹ khoa học, thầy thuốc nhân dân Hoàng Thủy Nguyên là một “cây đại thụ” của ngành y học dự phòng vừa từ trần vào hồi 11 giờ 40 phút ngày 20/7/2018 (tức ngày 08 tháng 6 năm Mậu Tuất).
Ông cũng là người đặt nền móng cho nền sản xuất vắcxin của Việt Nam, người có công lớn trong việc phát triển hệ thống y tế dự phòng.
Giáo sư Hoàng Thủy Nguyên, sinh ngày 18/3/1929. Ông là giáo sư đầu ngành về lĩnh vực y tế dự phòng, nguyên Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương và là người có công lớn trong việc phát triển hệ thống y tế dự phòng.
Người đóng góp to lớn thanh toán bệnh bại liệt
Giáo sư Hoàng Thủy Nguyên là người đã đóng góp to lớn cho thành tựu thanh toán bệnh bại liệt ở Việt Nam vào năm 2000.
Trong những năm 1959-1960 bại liệt đã bùng phát thành dịch lớn tại các tỉnh phía Bắc với khoảng 17.000 trẻ mắc bệnh và hơn 500 trẻ bị tử vong. Mỗi năm có hàng chục ngàn trẻ em bị di chứng liệt suốt đời. Tỷ lệ mắc lên tới 126,44/100.000 dân.
Để phòng chống bệnh bại liệt, Bộ trưởng Bộ Y tế Phạm Ngọc Thạch đã chỉ đạo Việt Nam phải nghiên cứu sản xuất được vắcxin phòng bệnh...
Dưới sự chỉ đạo của giáo sư Hoàng Thủy Nguyên, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã sản xuất thành công vắcxin Sabin phòng bệnh bại liệt ở Việt Nam vào năm 1962 của thế kỷ 20.
Nhờ có lượng vắcxin sản xuất trong nước, bệnh bại liệt đã không bùng phát thành những vụ dịch lớn trong suốt thập kỷ 60 và 70 của thế kỷ 20, tỷ lệ mắc bại liệt dao động khoảng 3/100.000 dân và giảm rõ rệt khi chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai.
Cùng với việc sản xuất vắcxin, giáo sư đã trực tiếp chỉ đạo triển khai công tác tiêm chủng mở rộng để đạt mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt.
Từ năm 1985, vắcxin bại liệt uống do Việt Nam sản xuất đã được đưa vào Chương trình chủng mở rộng để triển khai cho trẻ em dưới 1 tuổi trên cả nước.
Từ năm 1990, tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được uống đủ 3 liều vắcxin bại liệt trong tiêm chủng thường xuyên ở Việt Nam liên tục đạt trên 90%. Việc duy trì tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi uống đủ 3 liều vắcxin bại liệt trên 90% trong suốt thời kỳ 1993 -2000 là cơ sở vững chắc để Việt Nam đạt được mục tiêu thanh toán bại liệt và duy trì thành quả một cách bền vững.
Chiến dịch Những ngày tiêm chủng toàn quốc (NIDs) ở Việt Nam thực sự trở thành những ngày hội tiêm chủng của cả nước:
Sau 2 năm làm thí điểm những ngày tiêm chủng bổ sung tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, ông đã chỉ đạo hệ thống y tế dự phòng trên cả nước tổ chức Chiến dịch Những ngày tiêm chủng toàn quốc (NIDs) cho trẻ em < 5 tuổi trong cả nước uống 2 liều vắcxin bại liệt từ năm 1993.
Các chiến dịch này đã được triển khai bền bỉ trong suốt 8 năm liên tục, đã góp phần quan trọng để Việt nam đạt được mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000, trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn và nhiều quốc gia khác chưa đạt được mục tiêu quan trọng này.
Với uy tín lớn của mình, giáo sư Hoàng Thủy Nguyên đã vận động thành công các tổ chức quốc tế tài trợ cho các chiến dịch 1993-1997, đó là WHO, UNICEF, Rotary, JICA, Chính phủ Nhật Bản, Anh, Chính phủ Thụy Điển, Hà Lan, Ý... Đây là nguồn lực vô cùng quan trọng giúp cho triển khai thành công các hoạt động thanh toán bệnh bại liệt trong điều kiện nước ta còn nghèo.
Từ năm 2000 đến nay, giáo sư Hoàng Thủy Nguyên là Chủ tịch Ủy ban quốc gia xác nhận thanh toán bại liệt của Việt Nam. Giáo sư đã luôn chỉ đạo sát sao công tác bảo vệ thành quả thanh toán bệnh bại liệt trên cả nước.
Người đặt nền móng cho vắcxin “made in Việt Nam”
Sau năm 1954, quán triệt quan điểm y học dự phòng tích cực của Nhà nước, được sự quan tâm, đầu tư của Bộ Y tế, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương do giáo sư là Viện trưởng, đã nỗ lực phát triển ngành sản xuất vắcxin để chủ động phòng chống một số bệnh truyền nhiễm.
Trong giai đoạn này, Việt Nam đã sản xuất đuợc nhiều loại vắcxin như đậu mùa, tả, thương hàn, ho gà, giải độc tố bạch hầu, BCG, vắcxin phòng dại... đặc biệt năm 1962 Việt Nam đã sản xuất thành công vắcxin phòng bệnh bại liệt.
Với sự chỉ đạo của giáo sư, Việt Nam đã hình thành mạng lưới các cơ sở sản xuất vắcxin: Công ty vắc xin và sinh phẩm số 1: sản xuất vắc xin viêm gan B, viêm não Nhật Bản, Tả, vắc xin Dại. Viện sản xuất vắc xin Nha Trang: sản xuất vắcxin DPT, BCG, AT, Thương hàn... Trung tâm Khoa học sản xuất vắcxin Sa bin: Sản xuất vắcxin bại liệt và đang xây dựng cơ sở sản xuất vắc xin sởi.
Các vắcxin này đã được cung ứng cho Chương trình Tiêm chủng mở rộng từ năm 1985 đến nay. Hiện nay có 11 trong số 12 loại vắcxin được sử dụng rộng trong Tiêm chủng mở rộng và phòng chống dịch là các vắcxin sản xuất trong nước.
Giáo sư Hoàng Thủy Nguyên từ trần đã để lại niềm tiếc thương cho các đồng nghiệp, bạn bè, đặc biệt là những cán bộ làm công tác y tế dự phòng trên cả nước./.
Với nhiều nỗ lực trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học, giáo sư Hoàng Thủy Nguyên đã được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều giải thưởng cao quý: Anh hùng Lao động, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Nhì, Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huân chương Chiến thắng hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Ba, danh hiệu “Thầy thuốc Nhân dân”, giải thưởng Trần Đại Nghĩa, Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng.
